Antonio Gramsci

Fealsamh Marxach, scríbhneoir, teangeolaí, iriseoir, agus polaiteoir Iodálach ba ea Antonio Francesco Gramsci ([anˈtɔːnjo franˈtʃesko ˈɡramʃi]; 22 Eanáir 1891 – 27 Aibreán 1937). Ina chuid scríbhneoireachta, rinne sé trácht ar fhealsúnacht, teoiric pholaitíochta, socheolaíocht, stair, agus teangeolaíocht. Bhí sé ar dhuine de bhunaitheoirí Pháirtí Cumannach na hIodáile agus bhí sé ina cheannaire ar an bpáirtí sin ó 1924 go 1926. Nuair a tháinig Benito Mussolini agus na Faisistithe i réim in 1922, cháin Gramsci iad go neamhbhalbh go dtí gur cuireadh i bpríosún é in 1926, áit ar fhan sé go bhfuair sé bás in 1937.

Le linn dó a bheith sa phríosún, scríobh Gramsci níos mó ná 30 leabhar nótaí agus 3,000 leathanach de stair agus anailís. Smuigeáladh na lámhscríbhinní as an bpríosún sna 1930idí, agus foilsíodh iad den chéad uair in 1947 faoin teideal '''' (Gaeilge: ''Leabhair Nótaí Príosúin''). D'imir na leabhair nótaí tionchar mór ar theoiric pholaitiúil an 20ú haois. Tharraing Gramsci léargais ó fhoinsí éagsúla — ní hamháin ó Mharxaigh eile, ach ó smaointeoirí ar nós Niccolò Machiavelli, Vilfredo Pareto, Georges Sorel, agus Benedetto Croce chomh maith. Phléigh sé raon leathan ábhar, mar shampla stair na hIodáile agus náisiúnachas na hIodáile, Réabhlóid na Fraince, an Faisisteachas, Taylorachas agus Fordachas, an tsochaí shibhialta, an stát, ábharachas stairiúil, béaloideas, reiligiún, ardchultúr, agus cultúr na ndaoine.

Is fearr aithne ar Gramsci as a theoiric ar heigeamaine chultúrtha, teoiric a dhéanann cur síos ar an gcaoi a n-úsáideann an stát agus an aicme chaipitlíoch — an ''bourgeoisie'' — institiúidí cultúrtha chun saibhreas agus cumhacht a choinneáil. Ba é dearcadh Gramsci go bhforbraíonn an ''bourgeoisie'' cultúr heigeamaineach trí idé-eolaíocht seachas trí fhoréigean, fórsa eacnamaíoch, nó comhéigniú. Rinne sé iarracht freisin briseadh ón chinnteachas eacnamaíoch a bhí lárnach i smaointeoireacht ortadocsach na Marxach ag an am, agus dá bharr sin deirtear uaireanta gur nua-Mharxach é Gramsci. Arna chur ar fáil ag Vicipéid